John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu
:
Chronica Monasterii Sancti Albani. Thomae Walsingham, quondam monachi Sancti Albani, Historia Anglicana (H. T. Riley, editor) Volume I (London 1863), 368-369; 380-387, 391, 393-396:
[p. 368] Eodem tempore, circa festum Sancti Yvonis Episcopi, mense Martio, scilicet septimo Kalendas Aprilis, obiit Papa Gregorius Undecimus; bonus utique vir et justus, qui multum doluerat de damnis utriusque regni, et multum laboraverat ut [369] pax fieret inter illa. Ipse etiam ob amorem Domini Symonis de Langham, Cardinalis et Episcopi Praenestini [Cardinal 1368, Bishop of Palestrina 1373; died 1376], quondam Cantuariensis Archiepiscopi, dum pestilentia invaluisset in hac terra, per Bullas suas, omnibus tunc morientibus, vere contritis et confessis, plenam remissionem de thesauris Ecclesiae indulsit; exceptis hiis qui aere alieno gravabantur. Magnum utique beneficium, et omni acceptione dignissimum, et quo majus incolis non potuit impendisse.
Huic successit Bartholomaeus, Barensis Archiepiscopus, qui multiplices tribulationes pertulit a Cardinalibus pro cultu justitiae, adeo ut ipsi niterentur eum cum dedecore Papatu privare; ut inferius declarabimus suo loco.
[p. 380] Ad idem Parliamentum venerunt solemnes ex Italia Papales nuncii, petentes succurri Domino Papae, in arto constituto per Regem et magnatos; declarantes injurias et damna quae idem Dominus Papa pertulit insolentia apostatarum Cardinalium, qui nitebantur eundem, cum universa Ecclesia, subvertere et infirmare. Venerunt et nuncii eorundem Cardinalium, affe[381]rentes litteras decem signatas sigillis, petentes et ipsi auxilium praestari Cardinalibus, allegantes fortiter pro eisdem. Sed Domino Deo favente, qui cuncta juste disposuit, repulsi sunt apostatici, et admissi Palales, promissumque subsidium Domino Papae gratanter quam cito tempus exigeret opportunum.
Cantuariensis nempe Archiepiscopus, perpendens publicam falsitatem et errorem manifestum per scripta eorundem, in quo idem Cardinales voluntarie versabantur, et execrans eorum actus sceleratos vehementer, spiritu Dei subito agitatus, cepit hoc thema,—"Unus erit pastor noster." Nam invenit in eorum litteris electionem factam de illo Apostolico, et ita luculenter illorum populo declaravit errorem, et per multa argumenta, et praecipue per eorum dicta propria, ut omnibus constaret illorum malitia et error innotescat execrandus.
Aberat tunc quidam e Cardinalibus, qui quondam fuerat Ambianensis Episcopus [Jean de la Grange, OSB], jussu venerandae memoriae Papae Gregorii supradicti, ad sedandum quasdam dissensiones apud Pysas, quae ortae fuerant inter Papam et cives ejusdem urbis. Qui, audito de morte Papae Gregorii, et de electione nova facta, tunc quidem ibidem morari decrevit, donec nova reciperet a fratribus aut a Papa. Quod et factum est. Sed ex post in brevi apicibus accitus Apostolicis, properavit ad Curiam, mandatis Papalibus pariturus. Post cujus adventum [April 24, 1378], cum novus Pontifex intrasset Consistorium coepit ethice tractare de miltis, et inter multa disputare contra Cardinalium avaritiam; qui, fulvo corrupti metallo, aut excaecati pecunia, plus venabantur argentum quam pacem gentium, ad quam missi fuerant inter regna reparandam.
Ambianensis autem amplius publice detestabatur et condemnavit perfidiam, imponendo sibi, cum saepius missus fuisset a Papa Gregorio, praedecessore suo, ut quoquomodo pacem inter Angliae et Franciae regna firmaret, et ipse inaestimabiles auri et argenti summas pro labore sui itineris, jussu Papae, de utroque regno cepisset, omisso suae legationis officio, non curavit paci providere regnorum; sed potius elaboravit, ut dissensiones et odia continuarentur inter Reges diutius, ut dum ipse saepius descenderet taliter sub umbra firmandae concordiae, rediretque multotiens, infecto negotio, suo provideret uberius [382] infando marsupio de male quaesita pecunia, relevata de Christi patrimonio, utroque regno so0phistice spoliato.
Ambianensis vero, hiis auditis, in furore mentis erexit se, cum indicibili fastu, et in propatulo extento digito, Domino Papae haec verba furiose respondit;—"tu," inquit, "tanquam Barrensis, mentiris;" et mox, relicto Consistorio, cum contumelia recessit a conspectu Papali. Quem illico secuti sunt plures e Cardinalibus, qui parti suae favebant, vel consimilia scelera obligabant. Quos omnes Dominus Papa confestim suis privavit titulis, et alios ordinavit, numero viginti novem [September 18, 1378], diversorum regnorum, homines excellentiorum dignitatum, utpote Archiepiscopos, Episcopos, Archidiaconos, inter quos et Londoniensem de regno Angliae [William Courteney] censuit eligendum. Cardinales igitur apostatici guerram aperte contra papam ausi sunt suscitare, et ipsum et sibi faventes persequi, usque [ad] divisionem corporis ac spiritus, statuerunt. Et ut eorum conatus ampliora sortirentur robora, eligunt quendam, altis ortum natalibus, in Papam, ex Gallia, qui ipsi Francorum Regi et pluribus ex Franciae magnatibus linea consanguinitatis erat junctus. Amplius autem ad diffiduciandum Dominum Papam, hanc eidem Epistolam, plenam minis et terroribus, transmiserunt:—
Epistola erronea Cardinalium Apostatarum
Episcopi, Presbyteri et Diaconi Cardinales, Apostolica Sede vacante, Bartholomaeo quondam Archiepiscopo Barrensi, spiritum consilii sanioris.
Exegit sanctitas et Catholicae fidei puritas, et Christiani populi devotio salutaris, totiusque Ecclesiae status clara professio, ac salus animarum Christi fidelium singularis, ut ea quae dissimulatam in fide maculam, subversionem in Christicola populo, status ecclesiastici enervationem, ac evidentia animarum pericula, inducerent, palam notificentur omnibus, et annuncientur in populis, et juxta doctrinam Evangelicam super tecta praedicentur, ne per indiscretum silentium in errore relinquantur hii qui poteran erudiri, ac hii ad quos ex officio pertinet, subjaceant reprehensioni Prophetae, dicentes,—Prophetae et praedicatores tui videbant tibi falsa et stulta, nec aperiebant iniquitatem tuam, ut te ad poenitentiam provocarent.' [383]
Cum igitur, Apostolica Sece vacante, per obitum piae recordationis Domini Gregorii Papae Undecimi, qui mense Martio proximo praeterito in Urbe diem clausit extremum, nos pro electione futuri Pontificis, ut juris et moris est, celebranda, in Conclavi ad hoc in Apostolico Palatio, in quo idem sanctae memoriae Dominus Gregorius obierat, deputato, convenissemus, populus Romanus etiam, ad campanae sonum congregatus, hostili more locum totum circumdans, ab intus et ab extra totum fere implens Palatium, et cum terrore vehementi minas etiam superaddens, quod nisi eligeremus, et sine mora, Romanum vel Italicum, statim incideremur per frustra; etiam congruo spatio, omnes in quo saltem de persona idonea deliberare possemus, penitus nobis subtracto; contra voluntatem et propositum nostrum, ad eligendum Italicum subito et ex abrupto per violentiam et metum corporis coegerunt invitos. Propter quod, ad evitandum mortis duntaxat periculum, alias non facturi, ut etiam tunc palam inter nos diximus, te in Papam duximus eligendum, aestimantes te, cui tam infanda impressio, sicuti et toti clero et populo, nota erat, talis esse conscientiae, quod eam nullatenus acceptares.
At tu, propriae salutis immemor, omni pura conscientia procul pulsa, ambitiosus alias mindani honoris, ardore quam maxime inflammatus praesentatione electionis hujusmodi, ab illis qui a nobis in urbe remanserant etiam per metum extorta, contra canonicas sanctiones, in scandalum maximum cleri et populi Christiani, ac exempli perniciem, electioni hujusmodi, licet nullae et invalidae ipso jure, consensisti; necnon metu, et ipsius metus causa, adhuc proculdubio perdurante in urbe, intronizatus et coronatus de facto te in Papam nominasti. Qui a sanctis et sapientibus patribus, et a jure communi, apostaticus, anathematizatus, Antichristus, et totius Christianitatis invasor ac destructor potius, et merito, nominaris. Nempe igitur cum ista tua tam nefanda intrusio in Papatu jam sit divulgata per orbem, veluti tam notoria, quod jam alicubi celari non potest, cum hoc tempore, videlicet modicum ante Pascha, factum fuerat, quando de universis partibus Christianitatis major adest populi multitudo in urbe, quod errores plurimi pullulare inceperunt, et fidelium Christianorum illaqueari conscientiae, tuque diutius expectatus, et in secreto caritative admonitus, immemor salutis propriae, totum in praecipitium cupiens trahere clerum et populum universum, ad cor redire non curas; sed inanem et transitoriam mundi gloriam saluti animae et [384] aliorum Christifidelium anteponens, animo obstinato satagis ipsum Papatum tyrannio possidere, qui per ostium non intrasti.
Nos, non valentes praemissa salvis conscientiis amplius sub dissimulatione transire, ad tuam et aliorum Christi fidelium notitiam omnia praemissa, licet ipsa tam sibi quam pene toti clero et populo existant notoria, deducentes, te anathematizatum ac tanquam intrusum ad Papatum, nulla electione canonica praecedente, totius Christianitatis invasorem, qui caput ipsius Christianitatis invadere non formidas, destructoremque, qui ut sub tua occupatione tyrannica efficere satagis, ut fere sacramenta deficiant, et ut Christicola populus, tanquam vero pastroe carens, per abrupta deducatur in devium, publicamus et etiam denunciamus; te nihilominus exhortantes et obsecrantes, per viscera misericordiae Jesu christi, cujus Ecclesiam sponsam suam, non erubuisti invadere, ut de fine cogites, ad quem te trahit plenitudo dierum, ad Deum et puram conscientiam dirigas aciem mentis tuae, ipsamque Beati Petri Sedem sanctissimam, quam sine titulo occupas, liberam et vacuam omnino dimittas, insigniaque deponas Papalia, et ab administratione spiritualium et temporalium Papatus et Romanae Ecclesiae abstineas indilate, ac alias Deo et Ecclesiae suae Sanctae per fructus verae poenitentiae satisfacere studeas, juxta posse. Quod si feceris, gratiam Dei et gloriam mundi et laudes cleri et populi ac acerbarum poenarum per jura canonica tibi impositarum ac imponendarum, remissionem, cum universa indulgentia mereberis obtinere, aliter indignationem Omnipotentis Dei et Beatorum Petri et Pauli, Sanctorumque omnium non immerito incursurus. Nosque divinum et humanum consilium cum Christi sponsa, et omnium Christianorum, quorum mater parte proculdubio violatur, invocabimus, aliisque utemur remediis per canonicas sanctiones concessis, abinde et [in] antea nullam spem de misericordia habiturus.
Hanc ergo Epistolam, plenam veneno et malitia, idem Cardinales schismatici dolose confinxerunt, et eam publice Domino Papae, ut supra retulimus, transmiserunt; desiderantes per eandem commune vulgus et innocentem populum a vero pastore suo fraudulenter avertere, et in favorem eorum talibus machinationibus inclinare. Unde, ipso elaborante, qui nostris [385] gaudet in preiculis, et Ecclesiae laetatur perturbationibus et procellis, inimico homine qui solet puro tritico super seminare zizaniam, multi seducti ipsarum doctrinarum sequerentur errores, in brevi, ex discipulis facti magistri, utpote potentes Francorum cum ipso eorum Rege, et aliis qui non parum navicelolam Petri, sponsam Christi, matrem Christiani populi, perturbarunt. Hoc modo, suis ministris mille artifex vias providit, qua desiderium eorum attulit eis, et non sunt fraudati a desiderio suo, saltem pro tempore quo sponsus Ecclesiae, Christus, Petri naviculam inter tot fluctuum perturbationes agitari permisit.
Responsio Episcoporum Catholicorum ad Litteram Pseudo-Cardinalium.
Universi Christi fideles, suo sacrosancto charactere insigniti super firmam petram fidei sic fundati, ut manutenente Domino, et nostrae sanctae fidei irrigante radicem, nullo turbine haereticae seu schismaticae persuasionis, extirpari poterimus, aut everti, Johanni Episcopo Praenestino, Gillerino titulo Sancti Stephani in Coelio Monte, etc., non, prout nobis scribitis, miseratione divina Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalibus, immo, super vos maledictione fulminante, lupis rapacissimis, totius gregis Christi invasoribus, ac vulpibus callidisimis, vineam Domini Sabaoth cupientibus demiliri, non salutem sed languorem, non gaudium sed moerorem, et indui sicut diploide confusione vestra.
Tenor insipidus litterarum vestrarum, quas, instigante diabolo, per omnes et singulas Christianitatis provincias temere destinastis, corda et intima quaeque nostra sauciavit, non inquam fidei nostrae laesione, sed pia cordis compassione, de tam horrendo scandalo in Ecclesia Sancta Dei noviter suscitato; veruntamen vae vobis per quos scandalum venit! Nam pallida facta est Matris Ecclesiae [facies], pallore nempe turbationis immensae, et ex errore scelerum vestrorum a saeculis inaudito, qui putabamini esse legis aemulatores, sed estis sacrilegi. Rubor verecundiae interdum conspergitur, dum ex vestris actibus scandalosis fines tutius Christianitatis uruntur. O vestra detestabilis et infide infelix ambitio, qui tunicam [386] Domini inconsutilem, quam sor beata vestrae dispositioni non annuit, scindere nititur, et partiri quae divisionem non patitur, sed congaudet potius unitati. Servi nequam, ex ore vestro judicandi, modum electionis Summi Pontificis nuper celebratae nobis per litteras vestras declarastis, dicentes quod Conclave vestrum vallavit armatorum indomita multitudo, minas vobis facientes terribiles et letales, nisi eligeretis Italicum vel Romanum, nullam tamen certam vobis limitando personam ad quam compellerent eligendum. Manifestum est igitur, quod personam quam vos conceditis elegisse, elegistis libere, et non coacte, et sic, quantum ad personam a vobis tunc electam, tenemus firmiter, et tenebimus, ipsam electionem esse et fuisse rite et canonice celebratam, et ipso electo, intronizato, et coronato, tanquam Sacrosanctae Ecclesiae vero capiti, et Petri successori, et in terris Christi Vicario, fideliter adhaeremus, et ipsius monitionibus, et dictis, et factis, ut veri fideles et Catholici, humiliter proomittimus obedire, vestram perniciosam rebellionem et sacrilegam ac haereticam contumaciam, in exemplum damnabile non trahentes. Detestamur insuper vestram vecordiam, qui cum in acie Ecclesiae Beatae sitis constituti, velut pugiles et propugnatores orthodoxae fidei, et Ecclesiae libertatis, capellos in capitibus rubeos comportantes, ob signum strenuitatis et audaciae, quod intrepide usque ad mortem certare pro justitia deberetis, quomodo metus mortis vos invasit et vicit, ut perire justitiam sineretis. Quomodo qui vos 'columnas Ecclesiae' nominatis, facti estis et infirmi et debiles, ut sustinere non possetis tectum quin rueret? Numquid affuit ibi Sampson, qui longe prius obierat? Sed dicetis fortasse ad excusandum excusationes in peccatis, quod Petrus petra fidei, et post Petrum Christum primum Ecclesiae fundamentum, ad vocem ancillae hostiariae expavescens, ipsum Christum detestando et jurando negavit; cujus infirmitatis vos estis participes et sequaces. Genimina viperarum, callidi serpentes veneno nutriti, si amaram gustatis herbam, gustate similiter dulcem et suavem, et post capitis vestri damnabilem negationem, redite [387] cum Petro ad confessionem. Verum verbum hoc seminavimus super petram, cum vestra detestabilis obstinatio inde proditoris vos efficiat participes et consortes, cujus iniquitas residet super talentum plumbi. Caeterum non existimet vestra stulta caecitas et caeca stultitia, quod illa verba, quae interdum in vestris litteris videntur sapere pietatem et zelum domus Dei, nos commoveant, vel quicquam vobiscum consentiendo persuadeant; satis enim luculenter perpendimus, quod ipsa verba fermento Pharisaeorum conduntur, a quo in Evangelio Christus suos cavere praecepit. Locum ergo quem elegistis vestris sceleribus perpetrandis, idoneum vobis nominatis, ostendentes clare vos verum caput Ecclesiae reliquisse, et effectos membra diaboli in desertum abisse cum Juda proditore, ubi vosmetipsos estis laqueo suspensuri, ut de vobis vereficetur id propheticum,—'Fiat habitatio eorum deserta, et in habitaculis eorum non sit qui inhabitet.' Et iterum, de singulis vestrum dictum est, 'Fiant dies ejus pauci, et Episcopatum ejus accipiat alter.' Praeterea Comitis Fundorum claram famam vestris commendationibus in toto Christicola populo denigrastis, cum dicat Poeta, 'Idem est laudari a turpibus et ob turpia.' Animadverte igitur, Fundorum Comes, quod per quam plures Christianorum fines eras incognitus, et eo infelicius praesertim, cum jam tibi non nomen, sed ignominiam, perquiris, inimicos Christi et unitatis Ecclesiae divisores, ac pacis et tranquillitatis totius Christianitatis turbatores invitando, eos in ipsorum detestabili perfidia confovendo, ut etiam contra Christum et populum Catholicum aedificasse videaris asylum. Exsurge ergo, O Comes, et mures de pera projicias, de tabernaculo tuo fuga serpentes, et carbones sulphureos a sinu tuo excute; ne flamma inextinguibili te exurant, et Dei gratiam et benedictionem totius populi Christiani, gloriam mundi et commendationem adipisceris, et divinam mereberis effugere ultionem.
[391]
Archiepiscopus Cassillensis.
Sub eisdem diebus [1379] venit a Roma Archiepiscopus Cassillensis Hibernicus [Philippus de Torrington, OFM (1373-1380)], qui illuc missus fuerat urgentibus quibusdam causis, reportans magnam potestatem ligandi et solvendi, indultam sibi ab Apostolico [Sede]. Cum autem venisset Londonias, habito sermone ad populum, denunciavit Regem Franciae, et quotquot Antipapae adhaerebant, involutos excommunicationis sententia; asservans etiam jam Angliae fore tempus acceptabile, tam in causa Dei quam in causa Regis Angliae, ad invadendum regnum Franciae, praesertim cum esset verisimile quod Rex anathematizatus hon haberet fiduciam resistendi.
Proclamatio contra Papam
Circa idem tempus, Rex Franciae fecit proclamari per universum regnum suum, quod nullus pareret vel obediret Urbano Papae. Quod si aliquis attentaret, decollandum se nosceret, et omnia bona sua regiis usibus confiscanda.
[393]
Bellum Papae contra Antipapam
Hoc anno, post Pascha [Easter, 1379] Domini Urbani Papae milites, cum Romanorum et Italicorum exercitu, inierunt bellum adversus Antipapae exercitum, qui dicit se "Clementem," et adversus Britones qui omnino favebant eidem; et cessit nostris victoria, favente Deo, occisique sunt ex Antipapalibus quinque millia sive plures, ex communibus exercitus, et capti milites sexaginta, cum eorum campi-ductore Barnardo Delsale. Quod audiens, non [jam] Clemens, sed pene "demens" factus Antipapa, concito fugit ad quoddam castrum Reginae Neapolis, quod vocatur "Spelunca", ibidem latitans et in terra Comitis Fundorum, donec furtive transvectus est a schismaticis Avinionem. Sperabat nimirum in umbra alarum Regis Franciae, quem novit parti suae favere, et idcirco illum locum pro majori securitate censuit expetendum. O detestanda, profana, damnanda, non ignorantia, sed malitia hujus Regis! qui non ignorat quam injustus, quam invalidus, quam vilis, sit titulus hujus pseudo-papae, et tamen non solum in perniciem animae suae sed multorum damnationem et interitum, et totius Ecclesiae submersionem, nititur tale idolum adorare, colere, et exaltare. Constabat utique sibi, quod non intravit per ostium, sed ascendit aliunde, videlicet per maceriam; et ideo damnabilis ejus favor omnibus fidelibus ese videtur. Susceperat equidem epistolas ejusdem, post electionem Urbani Papae, de ejus electione concordi, de ejus intronizatione, solio, et aliis, quae verum Petri successoruem decerent; unde nihil aliud videtur facere nisi talibus consentire, qui ducunt verum falsum, et falsum verum.
Audierat insuper, sicut nec eum latere poterat, epistolas quas idem de gressu Urbani Papae suo consanguineo, Comiti Flandriae, direxerat, quibus eum verbis commendaverat; quorum effectum etsi non omnino tenorem, dicam, ut per haec ejus malitia clarius fidelibus elucescat. Erat siquidem hic Antipapa, ut [394] praemisimus, Comitis Flandriae consanguineus, vir et nobilitate generis praeclarus, et scientia litterarum non minus spectabilis, si genus et scientiam hac perfidia minime maculasset. Hic igitur mox, ut Urbanus Papa Pontificatum est ingressus, adhaesit eidem familiarius ceteris, unde et ejus consiliis specialius est accitus. Quod ut compertum est Comiti Flandriae memorato, gavisus est, quasi per ipsum multa esset apud Papam facturus et impetraturus. Nec secus accidit quam sperabat. Nam confestim ad ipsum suas destinavit epistolas, oneratas precibus et promissis, ut quendam clericum sui Comitatus, Praepositum videlicet Sancti Donati transferre laboraet ad Episcopatum Morinensem sive Thavernensem [or Ganduniensem], ac quendam alium clericum de sua familia in Praepositum Sancti Donati, faceret promoveri. Quibus acceptis, statim Cardinalis, respectu tanti viri, consanguinei sui, Domino Papae ejus petitiones curavit exponere; nec segnius a Papa quae petierat impetravit. Expeditis igitur pro suae voluntatis arbitrio Flandrensis petitionibus, confestim remisit eidem suas litteras, nuncians et suas petitiones auditas, et quam benignum Dominum Papam repererat erga suam personam, commemorans etiam multa de sanctitate Papae, et justitia; unde precabatur obnixius ut et ipse Comes esset amicus ejus, quem senserat in primis suis petitionibus sibi tam favorabilem; ac insuper, in suis litteris curaret eidem Papae ipsum Cardinalem specialiter recommendare. Quae omnia idem Comes adimplevit.
Expost vero, cum ipse Cardinalis et caeteri de Collegio, quibus Ecclesiae perturbatio complacebat, viderent Urbanum Papam ut Summum Pontificem per omnia condecenter agere, contra avaritiam ipsorum disputare, adversus injustitias disceptare, et in omnes simoniacos intrepide terribiliter fulminare, poenituit eos fecisse hominem. Augebat insuper furorem eorum, quod protestatus fuerat se justitiam facturum inter virum et virum, et maxime inter Reges Francorum et Anglorum, per quorum pene discordias tota Christianitas detrimentum accepit. Favebant nimirum Regi Francorum, ejus illecti muneribus, unde et metuebant ne aliquid slaubriter statueret contra eum, per quod vel eorum minueretur com[395]modum, vel eorum opinio penes Regem. Hiis itaque et hiis similibus causis desciverant ab eo quasi vir unus, et istum de quo fit sermo, ad instar Baal, quod interpretatur "Vanitas", erigentes, statuerunt simulacrum suum, et ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt, et procidentes curvaverunt genua sua ante Baal. Relicti sunt tamen viri aliquot, viri justi timentes Deum, ex Collegio Cardinalium, qui non incurvati sunt ante eum, sed cum Urbano in unitate Ecclesiae permanserunt. Ex quibus praemissis, ut dixeram, manifeste clarescit, quantum periculum suo capiti Rex Francorum aggeravit, qui haec omnia sciens, sed dissimulans, nitebatur viribus et substantia totam Christianitatem trahere in erroris abyssum.
Deditio Castelli Sancti Angeli.
Cum haec ita se haberent, arridere coepit aliqualis aura serenior Domino Urbano Papae populoque Romano, Domino auferente opporobrum ex Israel, et conterente portas aereas, et vectes ferreos confringente. Portas, inquam, et vectes castelli munitissimi, Castelli videlicet Sancti Angeli, quod fuerat eis spina in oculo, in latere stimulus, quamdiu Antipapales, Britanni videlicet, illud municipium occuparunt. Britanni revera, ad ejus custodiam mox in initio dissidii inter Papam et Cardinales destinati, illud viriliter munierunt, bellicose gubernarunt, et strenue servaverunt; adeo autem, ut [in] ignominiam Romani populi redundaret, quicquid meditati sunt, quicquid machinati sunt, quicquid denique operte compleverunt. Romanorum namque bona diripientes, in castellum comportarunt, loco vicina devastarunt, et objecta quaeque, scilicet domus et palatia, quae eis nullo modo esse possent impedimento, machinis, trabiculis, missilibus, et petrariis, conquassarunt. Erat ibidem cernere (nescio utrum magis miserandum an dolendum spectaculum) populum, cujus patribus nulla civitas, nulla provincia, nullum regnum, denique nec totus mundus, quandoque resistere potuit, jam propriis finibus ita artari, ita vexari, adeo reprobabiliter deturbari a facie mediocris castri, ut pene omnem spem amitteret resistendi. [396]
Propriis utique diffidens viribus, quendam Anglicum militem, Johannem Hawkwode, in Italiae et Lumbardiae partibus cum non parva manu militum et armatorum militantem, vocandum, vel potius multa pecunia coemendum, ad suum auxilium, peroptimum fore putavit. Sed Britones qui in castello erant, cum haec audissent, tutius rati sunt se occulte Domino Papae reddere, quam ejus adventum in sui perniciem expectare. Constabat namque eis Romanos, sicut a militia veterum et probitate exciderant, sic a clementia et pietate quae semper antiquos Romanos victores comitari solebant. Et revera Romani moderni crudelissimi viri sunt, et nulla pietate praediti, praecipue penes eos quos armis subjugare contingit. Hac ergo causa praecipue coacti sunt Britones occulte cum Domino Papa componere, ut, salvis corporibus, tamen illaesi permitterentur abire. Dominus vero Papa, ut vir pacificus, eorum petitionibus adquievit. eorum petitionibus adquievit. Redditum est itaque castrum Domino Papae, sed occulte et in nocte, ne forte venirent Romani et tollerent ipsum locum et gentem. Constabat autem Domino Papae Romanos nullis eorum petitionibus inclinandos, nullis precibus fore flectendos; et ideo dimisit eos occulte, propter metum [eorum] qui oderunt eos. Numerus quidem eorum qui castrum ita tenuerant, qui Romanos veluti aspis in sinu afflixerant, vix execrevit ad septuaginta quinque; unde et eos majori odio perstringebant, cum videbant a tam paucis eorum posse contundi superbiam, et ipsos Romanos amplior rubor confusionis invasit, Quare, ut diximus, nullo modo saluti eorum consensissent, si Dominus Papa pro liberatione eorum Romanorum arbitrium expectasset.
Britonibus iatque de castello egressis, et Papalibus, juxta condictum immissis, per totam noctem aurum et argentum vasa concupiscibilia, et universa quae usui Papae prodessent, fecit Dominus Papa ad suum Palatium comportari, Illuscente crastino, senatus populusque Romanus, cum comperissent deditionem castelli, occurrit illico cum securibus, ligonibus, et omnis generis instrumentis, ad diruendum castellum, in ultionem tanti opprobrii accepti per Britones castellanos. Confractum est itaque castellum in ipsa die, et dirutum pro magna parte; et ita Romani de insensibili materia crudelem quodammodo cepere vindictam.
The "Response of the Bishops" is a forgery. Except for the superscript, the text "Tenor insipidus" is the same as a "Letter of King Edward III of England", embedded in the Life of Clement VII by Peter de Heretals. As it happens, Edward III died in 1377, and thus the imposture is patent. Étienne Baluze, Vitae Paparum Avinionensium Volume 1 (Paris 1693), 1405-1406, labels the text a "declamatio furiosa cujusdam Angli adversus Cardinales Gallicos".
The emphasis on the connections between Pope Clement VII and the Count of Flanders may be colored by the fact that there was a war in progress between England and Flanders.
The author of the chronicle seems to have had experience as a preacher. When he has a shortage of facts, he resorts to Biblical quotation, biblical similes, biblical language, and invective against the Devil (Clementines). In these passages, he suffers a severe shortage of facts. It is this author whom Rainaldi [Raynaldus] chooses to quote in his text as an authority on what happened in Rome in 1378!
On Bernardus de la Sala, see Étienne Baluze, Vitae Paparum Avinionensium Volume 1 (Paris 1693), 1231.
At the time of the Conclave of April 7-8, 1378, Sir John Hawkwood was in the Po Valley, conducting siege operations near Verona on behalf of Ludovico Gonzaga. He wrote in a letter of April 17, 1378, from "our camp at Piadena", that he had heard of the election of the Cardinal de S. Petro as Pope. [Calendar of State Papers and Manuscripts relating to English Affairs existing in the Archives and Collections of Venice (ed. Rawdon Brown) (London 1864) p. 20. In The Dictionary of National Biography (ed. L. Stephen and S. Lee) 25 (New York :Macmillan 1891), p. 239, J. M. Rigg notes the statement of Froissart that Hawkwood commanded the papal forces at the Battle of Merino, but rejects the story as uncorroborated. Thomas Walsingham's story of the surrender of Castel S. Angelo is suspicious. The siege had been going on from November, 1378, through April, 1379, led by the able Castellan Pierre Gaudelin. There was no secret negotion or middle-of-the-night surrender to Urban VI. The surrender was negotiated by the Chancellor of Rome, Giovanni Cenci, and that was made possible only by the defeat of the Bretons at the Battle of Marino on April 29, 1379. The negotiation was, however, kept secret from the Roman government, since Urban feared that they would attempt to seize the Castel. Urban did not in fact get the Castel; it was seized by the Roman government and torn down as much as they were able; see F. Gregorovius, History of Rome in the Middle Ages, Volume VI. 2 second edition, revised (London: George Bell, 1906) [Book XII, chapters 2-3]., pp. 512-517 (who follows and corrects Walsingham's story).
The idea expressed in the section on the Castel S. Angelo that Urban VI was vir pacificus is too hilarious to require refutation. One need only point to his attempts to conquer Naples for the benefit of his nephew to refute the fantasy of Thomas Walsingham. And in fact in the weeks before the Battle of Marino both he and Clement were in the field with their troops fighting each other.
John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu