©2011 John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu
Julius von Pflugk-Harttung, (editor), Acta pontificum Romanorum inedita II (1884), no. 408, pp. 364-366 [JL 10589]:
Alexander episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri P(etro Lombardo) Parisiensi episcopo, et dilectis filiis maioris ecclesie et universo clero Parisiensi salutem et apostolicam benedictionem.
Eterna et incommutabilis providentia creatoris sanctam et immaculatam ecclesiam a suae fundationis exordio ea ratione et ordine voluit gubernari, ut unus ei pastor et institutor existeret, cui universarum ecclesiarum prelati absque repugnantia subiacerent et membra, tanquam suo capiti coherentia, ei se mirabili quadam unitate coniungerent et ab eo nullatenus dissiderent. Qui vero apostolis suis pro eorum fidei firmitate promisit, dicens: ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi (Matt. 28. 20), ille procul dubio ecclesiam suam, cuius apostoli ipsi magisterium assumpserunt, sua promissione fraudari nullo modo patietur, sed eam in suo statu et ordine, licet ad instar navicule Petri aliquando fluctuare videatur, perpetuo faciet permanere. Unde et quamvis hoc tempore tres falsi fratres, qui a nobis exierunt, sed de nobis non fuerunt, transfigurantes se in angelos lucis, cum sint ipsi sathane, inconsutilem Christi tunicam, quam ipse quidem ex persona psalmographi a leonibus petit et a framea erui et de manu canis orat ac postulat liberari, scindere et laniare laborant. Christus tamen, auctor et caput ecclesie, eam velut unicam sponsam suam provida gubernatione tuetur, et navem egregii piscatoris, licet quatiatur a fluctibus, non permittit naufragium sustinere.
Porro, cum antecessor noster, bonae memoriae Adrianus papa, Kalendas Septembris, dum essemus Anagniae, debitum naturae solvisset, et e terris ad caelum, ab imis migrasset ad superna, eo Romam adducto et II Nonas Septembris in ecclesia beati Petri, presentibus fere omnibus fratribus satis honorifice, sicut mos est, intumulato, ceperunt fratres et nos cum eis secundum ecclesiae consuetudinem de substituendo pontifice studiosius cogitare, et tribus inter se diebus de ipsa electione tractantes, tandem in personam nostram, insuffitientem huic honori et tantae dignitatis fastigio minime congruentem, omnes fratres, quotquot fuerunt, tribus tamen exceptis, Octaviano [Cardinal Priest of S. Caeciliae] scilicet et Ioanne de sancto Martino et Guidone Cremensi [Cardinal Priest of S. Calixti], Deo teste, quod non mendatium fingimus, sed, sicut est, meram loquimur veritatem, concorditer atque unanimiter convenerunt, et nos, assentiente clero et populo, in Romanum pontificem elegerunt. Duo vero, Iohannes scilicet et Guido, quos praenotavimus, tertium, scilicet Octavianum, nominantes ad eius electionem pertinaciter intendebant, unde et ipse octavianus in tantam audaciam vesaniamque prorupit, quod mantum, quo nos reluctantes et renitentes, quia nostram insufficientiam videbamus, Odo prior diaconorum [S. Georgii ad Velum aureum] iuxta morem ecclesiae induerat, tanquam arrepticius a collo nostro propriis manibus violenter excussit et secum inter tumultuosos fremitus asportavit. Ceterum, cum quidam ex senatoribus tantum facinus inspexissent, ex eis unus, divino spiritu succensus, mantum ipsum de manibus eripuit saevientis. Ipse vero ad quendam capellanum suum, qui ad hoc instructus venerat et paratus, ilico flameos oculos fremebundus inflexit, clamans et concrepans, ut mantum, quem secum portaverat, festinanter afferret. Quo utique sine mora delato, idem Octavianus abstracto pilleo et capite inclinato, cunctis fratribus aut loco inde aut voluntate romotis, mantum per manus eiusdem capellani et cuiusdam clerici sui ambitiosus assumpsit, et ipse idem, quia non erat alius in hoc opere, capellano et clerico extitit coadiutor. Verum ex divino iudicio credimus contigisse, quod ea pars manti, quae tegere anteriora debuerat, multis videntibus et ridentibus, posteriora tegebat. et cum ipse idem hoc studiosius emendare voluisset, quia caputium manti extra se raptus invenire non poterat, collo fimbrias circumduxit, ut saltem mantus ipse quomodolibet appositus ei videretur. Sicque factum est, ut sicut torte mentis erat et oblique intentionis, ita ex transverso et obliquo mantum fuerat in testimonium suae dampnationis indutus. Quo facto portae ecclesiae, quae firmate fuerant, reserantur et armatorum cunei, quos, sicut ex re apparuit, pecuniae lrgitione conduxerat, evaginatis gladiis cum immenso strepitu cucurrerunt, et pestis illa mortifera, quia cardinales et episcopos non habebat, armatorum caterva militum vallabatur.
Considerate itaque, fratres in Christo venerabiles, tam piaculare flagitium, tam execrabile sacrilegium diligenter attendite, et videte si est cdolor sicut dolor iste, et si ab eordio nscentis ecclesiae tanta vesania fuerit umquam a quolibet scismatico et heretico attemptata. Fratres vero facinus tam immensum et a seculis inauditum ex insperato videntes et formidantes, ne a conducticiis militibus truncarentur, sese in munitiones ecclesiae nobiscum pariter receperunt, ibique IX diebus continuis, ne exinde libere exiremus, fecit nos quorundam senatorum assensu, quos pecunia oblata corruperat, die noctuque armata manu cum omni diligentia custodiri. Sane omni populo incessanter acclamante et in senatores pro tanta impietate multa immanitate fremente, de custodia sumus illius munitionis erepti, sed in artiori loco Transtiberim nos iidem senatores, recepta inde pecunia posuerunt. Cumque ibidem moram ferme per triduum fecissemus, universo populo tantam proditionem atque malitiam nullatenus sustinente, senatores cum nobilibus et populo venientes, nos et fratres nostros per urbem magnifice et honorifice cum immensis laudibus et preconiis, campanis etiam ubique in transitu nostro pulsantibus, conduxerunt, et sic tandem a violentia persecutionis erepti et nostrae reditti libertati, sequenti die dominico venerabilibus fratribus G(regorio Sabinensi, Hub(aldo) Hostiensi, B(ernhardo) Portuensi, Galt(ero) Albanensi, I(ohanni) Signensi et B(erardo) Terracinensi episcopis, cardinalibus quoque, abbatibus, prioribus, iudicibus, advocatis, scriniariis, primicerio et scholae cantoribus, nobilibus etiam et quadam parte de populo urbis, apud Nimpham, non longe ab Urbe, simul congregatis, munus consecrationis accepimus et, sicut in Romana ecclesia consuetudinis ist, ibidem pontificali regno magnifice sumus coronati.
Ceterum praedictus Octavianus, cum pro consecratione, immo execratione sua, dum et in Urbe esset, et postquam latenter urbem exivit, multos episcopos convocasset, nullum prorsus praeter unum, [Ubaldum] Ferentinum videlicet habere potuit pro sua temeritate et vesania confirmanda. Quosdam tamen episcopos imperialibus minis, quosdam violentia laicali, quosdam vero pecuniis et blanditiis allicere voluit, sed nihil domino impediente profecit. Unde nec adhuc invenire potest, licet modis omnibus enitatur, qui ei manus execrationis imponat et se tantae faciat presumptionis et impietatis auctorem. Verum Guido et I(ohannes), caecitatis tenebris obvoluti, quoniam scriptum est: Peccator cum venerit in profundum vitiorum, contempnet (Proverbs 18. 3), nec sic a sua presumptione dampnabili resipiscunt, sed eundem Octavianum, quem sibi in statuam erexerunt, obstinata perfidia venerantur et eum, relicta unitate ecclesiae, presumunt, usque adhuc tanquam idolum aut simulacrum adorare. Ipse autem, antichirsti tempora prefigurans, usque adeo erectus est supra se, ut etiam in templo Dei sederit ostendens se, tanquam sit Deus, et multi abhominationem desolationis stantem in loco sancto non sine lacrimarum miulta effusione corporeis oculis inspexerunt.
Sane nos infirmitatem nostram et virtutum indigentias cognoscentes, nostrum iactamus in Domino cogitatum, sperantes et de Christi misericordia plenius confidentes, quod ecclesiam suam sanctam, pro qua ipse idem in substantia nostrae mortalitatis apparuit, ut eam sibi non habentem rugam aut maculam exhiberet, optata faciet tranquillitate laetari et, omnium procellarum inundatione sedata, nihil erit, quod ei iam possit obsistere, ubi unicus sponsus eius voluerit nubilosa quaeque et noxia propulsare. Ninc igitur, quia nos de meritorum qualitate diffidimus ac de honestate et religione vestra plenam fiduciam optinemus, vestris ac universalis ecclesiae precibus infirmitatem nostram petimus adiuvari, caritatem vestram per apostolica scripta rogantes et admonentes intentius, ut, sicut viri catholici, vos pro domo domini muros inexpugnabiles opponatis, et in devotione matris vestrae, sacrosanctae Romanae ecclesiae, immobiliter persistentes, ab eius unitate nullatenus recedatis. Quod si predictus vir iniquitatis ad partes vestras aliqua dampnationis suae scripta transmiserit, ea, sicut respuenda sunt, respuatis, et tanquam vana et sacrilega contempnere studeatis. Noverit insuper discretio vestra, quod nos supradictum Octavianum, apostaticum et scismaticum, in octavo die a consecratione nostra, tunc enim ei terminum resipiscendi et ad unitatem matris ecclesiae redeundi prefiximus, tanquam inobedientem et contumacem, et illos qui ei manus presumpserunt, non dico consecrationis, sed execrationis imponere, de communi fratrum nostrorum et episcoporum et cardinalium voluntate et consilio, accensis candelis et, coetu clericorum in ecclesia congregato, vinculo anathematis et excommunicationis astrinximus, et eos cum suo auctore diabolo condempnavimus. Duos vero iam dictos fautores eius, videlicet I(ohannem) de sancto Martino et G(udionem) Cremensem, et Ferentinum episcopum, qui ei presumunt pertinaciter adherere, aliosque complices et principales coadiutores eius et omnes, qui scienter eis communicaverint, eidem excommunicationi et condempnationi decrevimus subiacere.
A list of some of the Cardinals who supported Alexander III is supplied by the salutation of a letter written by the Cardinals to the Emperor Frederick in October, 1159 [Watterich II, 464-465; Baronius-Theiner 19, sub anno 1159, no. 42]:
Another list of the Cardinals who supported Alexander III is supplied by the salutation of an encyclical letter written by the Cardinals of Alexander III early in 1160. It appears in the Acta of the Council of Pavia (Watterich II, p. 493):
Six cardinals who supported Cardinal Octavianus were present at the Election were:
This is a total of: 6 cardinal-Bishops; 12 Cardinal-Priests; and 13 Cardinal-Deacons, to which should be added, of course, Rolando Bandinelli, Cardinal Priest of S. Marco [Alexander III].
Alexander III (Rolandus Bandinelli, a Sienese) was consecrated at Ninfa, in the Pontine Marshes in the territory of the Volsci, on Sunday, September 20, 1159.
Victor IV (Octavianus de Monticelio, a Sabine) was consecrated at the Abbey of Farfa on October 4, 1159, by Bishop Ymarus of Tusculum (Gregorovius IV. 2, pp. 563-567), assisted by Ubaldo of Ferentino and Riccardo of Molfetta [cf. Pflugk-Harttung, Acta Inedita I p. 285].
The same letter was sent to Bishop Gerard of Bologna and the legal scholars at the University, the Abbot and monks of S. Denis,Archbishop Theobald of Canterbury, King Henry II of England, Archbishop Eberhard of Salzburg, and no doubt many others (JL 10587-10592). A separate letter was sent along with an embassy to the Emperor Frederick I (JL 10585).
Letter of Alexander III, Eterna et incomutabilis, "Cafari annales," Monumenta Germaniae Historica Scriptores Volume XVIII (1863), pp. 28-29.
Philippus Jaffé (editor) Regesta Pontificum Romanorum (editionem secundam correctam et auctam auspiciis Guilelmi Wattenbach; curaverunt S. Loewenfeld, F. Kaltenbrunner, P. Ewald) Tomus secundus (Lipsiae: Veit et comp. 1888) [JL]
Johann M. Watterich, (editor), Pontificum Romanorum qui fuerunt inde ab exeunte saeculo IX usque ad finem saeculi XIII vitae ab aequalibus conscriptae Tomus II (Lipsiae 1862), pp. 377-649.
©2011 John Paul Adams, CSUN
john.p.adams@csun.edu